Τι είναι η ταραντέλα; Η μουσική, που θεραπεύει το τσίμπημα της μαύρης δηλητηριώδους αράχνης, είναι μέρος ενός ευρύτερου φαινομένου, του ταραντισμού, με ρίζες στο μακρινό μεσαιωνικό παρελθόν της νότιας Ιταλίας που την κατοίκησαν αλλεπάλληλα στρώματα, μερικά ελληνόφωνα, από τον καιρό του Πυθαγόρα, ο οποίος όχι μόνο θεράπευε με τη μουσική, αλλά της ανέθετε και θεραπευτική λειτουργία.
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, το τσίμπημα της ταραντούλας προκαλούσε έντονες διαταραχές και σπασμούς Ο ταραντάτος ή η ταραντάτα έπρεπε να χορεύει και να τραγουδάει με φρενίτιδα ωσότου θεραπευθεί.
Το παραμύθι της ταραντούλας
η Αθηνά κυνηγά την Αράχνη..
Μια φορά κι έναν καιρό έξω από την αρχαία πόλη του Τάραντα ζούσε μια γλυκιά κοπέλα, η Αράχνη ή ταραντούλα , που ύφαινε όμορφα σα θεά. Όλοι τη θαύμαζαν κι εκείνη τόσο το πήρε επάνω της που έλεγε σ’ όλους πως ήταν η καλύτερη υφάντρα του κόσμου! Μια μέρα μάλιστα είπε πως ούτε κι η θεά Αθηνά δεν μπορεί να παραβγεί μαζί της στο υφάδι… τότε ο νέος που την αγαπούσε λυπήθηκε πολύ γιατί ήξερε καλά πως όταν μια όμορφη κοπέλα φουσκώσει από εγωισμό κι υπερηφάνεια χάνει την ομορφιά και την εξυπνάδα της.
ένα τραγούδι για την αγάπη
Ζήτησε λοιπόν από τη θεά Αθηνά να τον συμβουλέψει τι να κάνει για να βοηθήσει την Αράχνη σ΄ αυτή τη δύσκολη θέση που μόνη της είχε βρεθεί. Τότε η Αθηνά χωρίς να σκεφτεί καθόλου του είπε να τραγουδήσει στην κοπέλα ένα τραγούδι για την αγάπη που νοιώθει γι αυτήν, γιατί η αγάπη είναι το καλύτερο γιατρικό για όλες τις αρρώστιες μα πιο πολύ για την υπερηφάνεια και τον εγωισμό…
Μόλις τέλειωσε το τραγούδι το παλικάρι, η αράχνη έγειρε τα μάτια της κι έπεσε σ΄ ένα βαθύ ύπνο. Κανείς δεν έμαθε ποτέ πόσες μέρες, πόσα χρόνια η και αιώνες κοιμήθηκε εκεί, δίπλα στον αγαπημένο της, φαίνεται όμως ότι η θεά Αθηνά είχε δείξει στο παλικάρι ένα μυστικό μονοπάτι που οδηγούσε μέσα στα όνειρά της…
μέσα στα όνειρα της ταραντούλας
Κι έτσι αυτός πήγαινε εκεί συχνά και της τραγουδούσε, κι αυτή χόρευε, χόρευε συνέχεια χωρίς να κουράζεται, γιατί μέσα στα όνειρα χορεύουν τα κορίτσια χωρίς ποτέ να κουράζονται…
Φαίνεται ότι πέρασαν έτσι πολλά χρόνια, ίσως αιώνες, όμως η αράχνη δεν ξυπνούσε και το παλικάρι βρισκόταν πάντα εκεί, κοντά της, χωρίς να γερνά και χωρίς να κουράζεται, γιατί τα παλικάρια ούτε γερνούν ούτε κουράζονται όταν βρίσκουν το δρόμο για τα όνειρα των κοριτσιών που αγαπούν.
καράβι ο Σείριος και το μυστικό του Επίσκοπου
Γένοβα, αρχές του αιώνα, καράβι ο Σείριος, φορτώνει πλήθος ανθρώπων μαζί με τραγούδια και όνειρα για μια χώρα μαγική, προορισμός γεμάτος άγνωστο και ελπίδες.. ανάμεσά σ΄ όλους κι ένας επίσκοπος από τη περιοχή του Τάραντα ανεβαίνει στο καράβι μ΄ ένα μυστικό. Αρχές του αιώνα ο Σείριος βυθίζεται και χάνονται όλοι ανάμεσα στα κύματα. Μεταξύ τους και ένας επίσκοπος που έδινε σ’ όλους την ευλογία του. Αρκετά χιλιόμετρα πιο πάνω γυναίκες εργάτριες στις φυτείες ρυζιού στη Νοβάρα ζητούν απ΄ τ΄ αφεντικό τα λεφτά που τους χρωστά για να γυρίσουν με το τρένο στο σπίτι που τις περιμένουν οι άντρες και τα παιδιά τους.
Η αράχνη ταραντούλα ήταν κάποτε μια όμορφη κοπέλα
Σαλέντο, αρχές του αιώνα. ΄Ένα μικρό ζωύφιο με μαύρα χνουδωτά πόδια τριγυρνάει στις έφορες πεδιάδες και κεντά με φαρμακερό δηλητήριο τα κορίτσια όταν ανέμελα χαίρονται την άνοιξη. Τη λένε αράχνη ταραντούλα και μια παλιά ιστορία λέει ότι ήταν κάποτε μια όμορφη κοπέλα που είχε αποκοιμηθεί για πολλούς αιώνες. Ξύπνησε όταν ο νέος που αγαπούσε σταμάτησε να την επισκέπτεται στα όνειρά της και έφυγε σε μια χώρα μακρινή μαζί μ΄ ένα μυστικό. Η τσιμπημένη κόρη πέφτει κάτω και λένε πως πεθαίνει εκτός αν είναι κάποιος που την αγαπά.
Τότε έρχονται τ΄ αγόρια με όργανέτα και ντέφια και οδηγούν την κοπέλα στο χορό κι έτσι αυτή γλυτώνει απ΄ το δηλητήριο. Μετά παντρεύεται αυτόν που αγαπά και ζούν ευτυχισμένοι μέχρι τα βαθιά γεράματα.
το μυστικό της ταραντούλας
Κάποιοι λένε πως η αράχνη η ταραντούλα κρατά το μυστικό της αγάπης και το δηλητήριο είναι βοτάνι που βοηθά τα κορίτσια να σμίξουν με το ταίρι τους. Άλλοι πάλι λένε ότι το βοτάνι αυτό είναι το γιατρικό για όλες τις αρρώστιες μα πιο πολύ για την υπερηφάνεια και τον εγωισμό. Άλλοι πάλι πως η αράχνη δεν ξαναφάνηκε στις πεδιάδες του Σαλέντο και ότι μια όμορφη κοπέλα που είχε έρθει από τον Τάραντα παντρεύτηκε εκείνα τα χρόνια ένα παλικάρι που είχε γυρίσει από την Αμερική μετά από ένα ναυάγιο…καλά ζήσαν αυτοί, κι εμείς καλύτερα…
πηγή: ο γλυκύτατος ονειροταξιδευτής, μεταξύ άλλων και σπουδαίος μουσικός, Κώστας Κωνσταντάτος. Τον ευχαριστώ που μοιράζομαι μαζί σας τις ιστορίες του.
Παραλλαγή του μύθου
Μια παραλλαγή του μύθου της γυναίκας που μεταμορφώθηκε σε αράχνη, αν και προσωπικά μου αρέσει περισσότερο αυτή που διαδραματίζεται στον Τάραντα. Βλέπουμε ξεκάθαρα πως ταξιδεύουν οι μύθοι και οι ιστορίες και διασώζονται με κάποιες παραλλαγές βέβαια μέχρι τις μέρες μας! Διάβασε εδω.
Η «Ταραντέλα Πίτσικα»
Η «Ταραντέλα Πίτσικα» είναι ο πιο χαρακτηριστικός τελετουργικός χορός της κάτω Ιταλίας. Είναι ένας χορός τελετουργικός και χορός της έκστασης. Ο παραδοσιακός χορός της κάτω Ιταλίας, η ταραντέλα, συνδέεται μα την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα που βρίσκεται πολύ κοντά στο Πρίντεζι και στο Λέτσε και στον πυρήνα των ελληνόφωνων χωριών του Σαλέντο.
Συνδέεται λοιπόν με ένα φαινόμενο που ονομαζόταν ταραντισμός. Ο ταραντισμός ήταν μια μορφή κρίσης μανίας που θεωρούσαν ότι οφειλόταν στο τσίμπημα μιας αράχνης για αυτό και ονομάζεται και ταραντέλα πίτσικα από το πιτσικάρε -τσιμπάω. Η Λικόσα ταραντούλα θεωρούσαν ότι τσιμπούσε κάποιον χωρικό μέσα στα χωράφια. Και για να θεραπευτεί κάποιος που τον είχε τσιμπήσει γινόταν ένας μουσικός εξορκισμός.
Ταραντέλα, ο χορός
Ειδικοί οργανοπαίχτες πήγαιναν στο σπίτι του άρρωστου και άρχιζαν να παίζουν 12 διαφορετικά μοτίβα. Στην αντίστοιχη μελωδία που θεωρούσαν ότι αντιστοιχεί στο μέγεθος και στο χρώμα της αράχνης που τον τσίμπησε ο άρρωστος άρχιζε να χτυπιέται και ξεκινούσε έναν ξέφρενο μιμητικό χορό που μιμούνταν τις κινήσεις της αράχνης. Αυτό μπορούσε να κρατήσει και 3 ολόκληρες μέρες χωρίς διακοπή . Αυτός έπεφτε στο πάτωμα κουρασμένος και εξουθενωμένος αλλά θεραπευμένος.
Ταραντισμός
Το φαινόμενο του ταραντισμού παρουσίασε πολύ μεγάλη έξαρση στο χορό της κάτω Ιταλίας και κυρίως με επίκεντρο τα ελληνόφωνα χώρια. Αρκετές κινήσεις θυμίζουν εικόνες από αρχαία αγγεία σε χορό και οι γυναίκες κυρίως είναι αυτές που παίρνουν το ταμπορέλλο το ντέφι, το οποίο στην αρχαία Ελλάδα το έπαιζαν οι βακχίδες οι ακόλουθες του Διόνυσου.
Στα ελληνόφωνα χωριά συμπτώματα του ταραντισμού αναφέρονται μέχρι και την δεκαετία του 60 και οι κοινωνικές συνθήκες στα επόμενα χρόνια έπαψαν να ευνοούν τέτοιου είδους δρώμενα . Στις 29 Ιουνίου κάθε χρόνο στη γιορτή του αγίου Παύλου, θα ακούσουμε στο τραγούδι να αναφέρεται «ο άγιος Παύλος…».Συγκεντρώνονται οι γεροντότεροι Ταραντάτοι όλοι αυτοί που χόρεψαν παλαιά και είχαν αυτή τη μορφή κρίσης και κάνουν ένα λαϊκό προσκύνημα στην περιοχή της ελληνόφωνης περιοχής.
Τι υποδηλώνει το τσίμπημα της αράχνης
Στην περιοχή του Τάραντα λοιπόν, ζει ένα μικρό ζώο, που μοιάζει με αράχνη και όποιον τσιμπήσει του αφήνει ένα πολύ ισχυρό δηλητήριο, η Ταραντούλα. Αντιμετωπίζεται μόνο με ..χορό. Έτσι το δηλητήριο γίνεται ιδρώτας και εξατμίζεται.
Όμως τι υποδηλώνει το τσίμπημα της αράχνης; Η χερσόνησος του Σαλέντο είναι η γη του επαναλαμβανόμενου τσιμπήματος σύμφωνα με τον Ιταλό εθνογράφο Ernesto de Martino. O χαρακτηρισμός παραπέμπει στο ξαναδάγκωμα στην επιστροφή του κακού παρελθόντος. Δεν είναι τυχαίο που συμβαίνει στη Νότια Ιταλία μια γη με τόσα προβλήματα αδύναμη να προσφέρει ασφάλεια και προστασία στον πληθυσμό της.
Όλα αυτά δεν είναι απλοί χοροί αλλά μια τελετουργία που μας πηγαίνει πίσω στην αρχαία Ελλάδα και έχει διατηρηθεί με θαυμαστό τρόπο σε αυτόν τον απομονωμένο πυρήνα των χωριών γύρω από τον Τάραντα..
Πηγή: isoladisanpetro , penisola , inital
Ο Αntonio Infantino συγκρότησε το γκρουπ των Tarantolati di Tricarico και μαζί τους επεξεργάστηκε την παράδοση και τα ακούσματα του τόπου του και τα στήριξε στην τριαντάχρονη έρευνά του πάνω στην κρυφή λύπη και τους αφορισμούς της ταραντέλλας.
άλλες πηγές για την Tarantella στο internet
- Ταραντέλα – Μύθος και Πραγματικότητα
- https://www.anura.it/works/tarantola-e-tarantella-storia-di-un-mito/
- http://www.isoladisanpietro.org/folk/ballo_tarantella.htm
- http://www.penisola.it/sorrento/tarantella.php
Οι ήχοι και τα χρώματα στην Ταραντέλα!
Οι χορευτές και χορεύτριες παίζουν παρά πολύ με τα χρώματα. Κάθε πανί διαφορετικού χρώματος που κρατάνε αναφέρεται σε αράχνη διαφορετικού χρώματος.
Όσοι τσιμπηθούν από την ταραντούλα κυριεύονται από μανία να ακούν ήχους και να βλέπουν χρώματα. Όσο περισσότερο δηλητήριο απορροφήθηκε, τόσο περισσότεροι είναι οι ήχοι και τα χρώματα.
Με απλά λόγια.. το μουσικό άκουσμα ξεκινούσε ένα ταξίδι από τους υποδοχείς του αυτιού για να φτάσει και να ¨κουμπώσει¨ στο ακουστικό νεύρο αλλά κάπου εκεί μέσα στην χορευτική έκσταση και το χάσιμο του ελέγχου του σώματος το ακουστικό ερέθισμα κατέληγε στο οπτικό νεύρο με αποτέλεσμα να βλέπουν χρώματα ενώ άκουγαν τη μουσική!
Οι ταραντολάτοι , αυτοί που προσπαθούσαν χορεύοντας, σαν να πηδούσαν γύρω από δοχεία με νερό, να αποβάλουν το δηλητήριο της ταραντούλας, έφταναν να βλέπουν σε ποιους ήχους/νότες αντιστοιχούσαν ποιά χρώματα.
Πρώτο, στην πιο ψηλή νότα αντιστοιχούσε το άσπρο, στην δεύτερη το κίτρινο, το κόκκινο στην τρίτη και στη συνέχεια καστανό, δαμασκηνί, πάλ ανοιχτό, πράσινο, βαθύ μπλε, μέχρι την ένατη πιο χαμηλή νότα που αντιστοιχούσε το μαύρο.
Πυθαγόρας
Ο Πυθαγόρας ασχολήθηκε με τη μουσική των ουράνιων σφαιρών..
Η Ευρώπη, λοιπόν, μέσα από το χειρόγραφο του Ζακολίνι, ανακάλυψε όχι μόνο την αρμονική σχέση χρωμάτων ήχων και χορού αλλά και τον Πυθαγόρα. (Pythagora) Ήταν ο πρώτος που μίλησε για ήχους και χρώματα αρμονίας στη φύση που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένο αριθμό και τους ενέταξε στη μουσική για καθαρτική χρήση.
Σύμφωνα με την παράδοση, από αυτόν τον Φιλόσοφο και το ονομαστό κέντρο των Ορφικών και Πυθαγορείων , στο Μεταπόντιο της Ν. Ιταλίας έφθασε η γνώση αυτή, μέχρι εμάς σήμερα.
Ο Πυθαγόρας λοιπόν, συνιστούσε την αποφυγή της πολυφαρμακίας με σοφία, ενεργοποιώντας τη δυνατότητα του σώματος σύμφωνα με καθορισμένους νόμους να δέχεται τα θεραπευτικά τρέμουλα, των vibes δηλαδή, από τις νότες.
Αναστενάρια
Η Ελληνική παράδοση είναι πλούσια και δε θα έλειπε βέβαια άλλος ένας θαυματουργός χορός.. αυτός των Αναστενάρηδων. Τι είναι όμως τα Αναστενάρια;; Την καλύτερη περιγραφή δίνει ο Γιώργος Στάμκος σε άρθρο του στο tvxs. Την παραθέτω λοιπόν αυτούσια..
¨Ο δαιμονικός ήχος από το νταούλι, που συντονίζεται επικίνδυνα με το ρυθμό της καρδιάς, σε συνδυασμό με τις ανατριχιαστικές στριγκλιές της λύρας, ηχούν απόκοσμα μες τη μαγιάτικη νύχτα. Στο μικρό κονάκι οι χορευτές λικνίζονται ρυθμικά όλο και πιο έντονα, βουβοί και ιδρωμένοι, με την έκσταση αποτυπωμένη στα πρόσωπά τους. Στα χέρια τους κρατούν σφιχτά παλιές εικόνες αγίων τις οποίες και ασπάζονται ευλαβικά. Κάποιοι κρατούν σφιχτά στις παλάμες τους μαντήλια, τα «αμανέτια», που τα χρησιμοποιούν για να «κομποδένουν το κακό». Ο χορός τους είναι περιστροφικός και κάπου κάπου εκφέρουν άναρθρα επιφωνήματα, που μοιάζουν με απόηχους προγονικών αλαλαγμών. Είναι οι περίφημοι αναστενάρηδες, που κάνουν προθέρμανση και εμψυχώνονται, προτού βγουν έξω και ορμίσουν χοροπηδώντας πάνω στα πυρωμένα κάρβουνα…¨
Μια επιστημονική εξήγηση
Πώς να εξηγήσεις ότι για ώρες οι αναστενάρηδες χορεύουν με 120 – 140 καρδιακούς παλμούς; Ότι πυροβατούν σε ανθρακιά της οποίας η θερμοκρασία κυμαίνεται από 200 – 350 βαθμούς Κελσίου; Και όμως δεν καίγονται ούτε τα φορέματα που πολλές φορές ακουμπάνε πάνω στα πυρωμένα κάρβουνα;
Μερικοί επιστήμονες, όπως ο Άγγελος Τανάγρας και ο Δ. Κουρέτας, έχουν δώσει μια επιστημονική εξήγηση που πιστεύω ότι πλησιάζει την πραγματικότητα: «Η βαθιά θέληση, να γίνει το έθιμο, δημιουργεί στον εγκέφαλο και στον οργανισμό λειτουργίες που δεν έχουν ερευνηθεί ακόμη από την επιστήμη». Διάβασε για την ιστορία του εθίμου και τις προσπάθειες της επιστήμης να δώσει εξηγήσεις για το φαινόμενο πατώντας εδω.
Όπως και να έχει έχουμε χρέος να συνεχίσουμε την παράδοση, αυτό που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, ζωντανό! Όσο γίνεται ανόθευτο, απλό και λαϊκό. «Γιατί σ’ αυτά τα δρώμενα δε βρίσκεται μόνο η ταυτότητά μας αλλά και η ψυχή μας».
Χρωματίζουμε!!!
εκτύπωσέ με όπως το χρωμάτισα..
Χρωματίζουμε το μύθο όπου η Αθηνά μεταμορφώνει την Αράχνη σε έντομο.. Εκτύπωσε το σκίτσο και βάλε τα δικά σου χρώματα!
Ταραντέλα – Μουσικές, χοροί και τραγούδια
Τέλος, βάλε να ακούσεις το παρακάτω τραγούδι και άφησε τον εαυτό σου ελεύθερο να χορέψει στους ρυθμούς της ταραντέλας και να νιώσεις κι εσύ τις θεραπευτικές ιδιότητές της! Η αλήθεια είναι ότι όταν χορεύω ταραντέλα (ναιιι! χορεύουν και τα ψάρια! τι νομίζατε;;) νιώθω ευτυχία και φοβερή ενέργεια και μάλιστα δεν καταλαβαίνω πως περνάν οι ώρες. Είναι ένας χορός εκστατικός και πρέπει να το δοκιμάσεις γιατί δεν περιγράφεται με λέξεις! Είναι βίωμα! Το σίγουρο είναι πως ένα τεράστιο χαμόγελο θα σου μείνει για μερικές ώρες.. ή και μέρες.. μέχρι να ξαναχορέψεις!
Encardia- Tarantella Pizzica di San Vito!
Il più piccolo e bravo ballerino di pizzica pizzica
Grikanta & Filomena Franco dancing!
και μια ωραία πρόταση από τον Pierpaolo Sicuro από το συγκρότημα Grikanta, ένα βιβλίο σχετικό με την μυθολογία και την κοινωνιολογία πίσω από τον εθιμοτυπικό χορό, “The Land of Remorse”, του ανθρωπολόγου Ernesto De Martino.
Το Papagalopsaro χορεύει Ταραντέλα!
Η Κατερίνα, εικονογράφος, δημιουργός του Papagalopsarou και η Κατερίνα, ψυχολόγος, συνεργάτης του Papagalopsarou, χορεύουν Ταραντέλα. Ελάτε να χορέψουμε παρέα! Δείτε εδώ!…